Hội chứng “Làm dâu trăm họ”: Tại sao cố chiều lòng tất cả đang âm thầm hủy hoại sự nghiệp của bạn
Bạn đang soạn thảo dở dang một bản hợp đồng quan trọng cần gửi đi trước 5 giờ chiều. Đột nhiên, điện thoại reo – một khách hàng VIP phàn nàn về một chi tiết nhỏ trong email cũ. Cùng lúc đó, tin nhắn Zalo từ cấp trên nhảy lên liên hồi: “Em check giúp anh cái thông tư này ngay nhé, gấp!”. Và thế là, bạn dừng việc soạn hợp đồng, lao vào trả lời khách, đi tra cứu thông tư. Kết quả cuối ngày? Bản hợp đồng quan trọng vẫn chưa xong, bạn ở lại làm thêm giờ trong sự mệt mỏi và dằn vặt.
Chào mừng bạn đến với hội chứng “Làm dâu trăm họ” – căn bệnh trầm kha của giới Chuyên viên pháp lý. Chúng ta thường lầm tưởng sự chuyên nghiệp là phải đáp ứng mọi yêu cầu ngay lập tức. Nhưng thực tế, thói quen “ưu tiên cảm tính” – chọn làm việc cho người “hô to nhất” thay vì việc quan trọng nhất – chính là nguyên nhân khiến bạn luôn bận rộn nhưng hiệu quả công việc lại không cao. Bài viết này sẽ giúp bạn dũng cảm bước ra khỏi cái bẫy đó.
Nhìn thẳng vào sự thật: Tại sao chúng ta luôn “Dạ, vâng” trong vô thức?
Để chữa bệnh, phải bắt đúng mạch. Tại sao một chuyên viên pháp lý có tư duy logic sắc bén lại dễ dàng đánh mất sự kiểm soát vào tay người khác?
1. Áp lực từ “thứ bậc” trong công ty
Trong môi trường công ty Luật, tiếng nói của Luật sư thành viên (Partner) hay Luật sư cấp cao (Senior) thường được xem là “mệnh lệnh”. Nỗi sợ làm phật ý cấp trên, sợ bị đánh giá là “thái độ không tốt” hay “không nhiệt tình” khiến bạn mất đi ranh giới (boundary) trong công việc.
Bạn nhận thêm việc không phải vì bạn có khả năng làm xong nó, mà vì bạn sợ phải từ chối.
2. Ảo tưởng về sự bận rộn
Tâm lý học hành vi chỉ ra rằng não bộ chúng ta thích những “chiến thắng nhanh”. Việc trả lời một cái email, sửa lỗi chính tả một văn bản, hay in ấn một bộ hồ sơ mang lại cảm giác thỏa mãn tức thời (dopamine) rằng “mình đã hoàn thành việc gì đó”.
Chính cảm giác này khiến bạn vô thức ưu tiên những việc vặt vãnh, dễ dàng để trốn tránh “con quái vật” thực sự: Những hồ sơ tố tụng phức tạp, đòi hỏi sự tập trung sâu trong nhiều giờ liền.
Cái giá đắt đỏ của sự “Cả nể” (Không chỉ là Stress, đó là Rủi ro nghề nghiệp)
Nếu bạn nghĩ “chiều lòng mọi người” chỉ khiến bạn mệt mỏi hơn một chút, hãy nghĩ lại. Trong nghề luật, sự cả nể có cái giá rất đắt.
Khi sự nhiệt tình dẫn đến sai sót chết người
Nghề luật là nghề của sự chính xác tuyệt đối. Một phút xao nhãng để trả lời tin nhắn Zalo hối thúc của khách hàng A có thể khiến bạn quên kiểm tra thời hiệu khởi kiện của vụ án B, hoặc bỏ sót một tình tiết quan trọng trong hồ sơ C.
Khi đó, sự “nhiệt tình” của bạn trở thành vô nghĩa. Khách hàng và Luật sư chính sẽ không nhớ bạn đã trả lời tin nhắn nhanh thế nào, họ chỉ nhớ rằng bạn đã làm hỏng vụ kiện vì thiếu cẩn trọng.
Bạn đang “đào tạo” Sếp và Khách hàng đối xử sai cách với mình
Khi bạn luôn phản hồi tức thì bất kể giờ giấc (kể cả 10 giờ đêm hay cuối tuần), bạn đang thiết lập một tiêu chuẩn phục vụ không bền vững. Bạn đang ngầm thông báo rằng: “Tôi luôn rảnh rỗi, hãy sai bảo tôi đi”.
Đến khi bạn thực sự bận rộn với một vụ đại án và không thể trả lời ngay, sự chậm trễ của bạn – dù là chính đáng – sẽ bị coi là “thái độ thiếu chuyên nghiệp” hoặc “lơ là trách nhiệm”. Chính sự dễ dãi trước đây đã quay lại làm hại bạn.
Tư duy lại: Chuyên nghiệp là “Bảo vệ lợi ích khách hàng”, không phải “Chiều hư khách hàng”
Đã đến lúc thay đổi định nghĩa về sự tận tâm. Một chuyên viên pháp lý giỏi là người biết bảo vệ tiến độ của vụ việc quan trọng nhất, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc để những yêu cầu kém quan trọng hơn phải chờ đợi.
Nguyên tắc 1: “Phân loại cấp cứu” hồ sơ (Legal Triage)
Giống như bác sĩ cấp cứu phân loại bệnh nhân dựa trên tình trạng sống còn, bạn cần xếp thứ tự ưu tiên công việc dựa trên Thời hạn tố tụng (Procedural Deadlines) và Giá trị rủi ro, chứ không phải dựa trên việc ai đang giục giã gắt gao hơn.
- Hồ sơ phải nộp Tòa trước 5h chiều nay -> Ưu tiên số 1 (Sống còn).
- Yêu cầu nghiên cứu của Sếp chưa có deadline cụ thể -> Ưu tiên số 2.
- Khách hàng hỏi tiến độ qua Zalo -> Ưu tiên số 3 (Xử lý sau).
Xem ngay: Ưu tiên đa tầng: Chiến lược hiệu quả giúp chuyên viên pháp lý bứt phá hiệu suất trong quản trị dự án
Nguyên tắc 2: Kỹ năng “Đàm phán ngược” với Cấp trên
Đây là kỹ năng quan trọng nhất để thoát khỏi cảnh “làm dâu trăm họ”. Thay vì từ chối thẳng thừng (“Em bận lắm”) gây mất lòng, hoặc nhận bừa (“Vâng để em làm”) rồi vỡ trận, hãy dùng dữ liệu để đàm phán.
Dưới đây là kịch bản thực tế bạn có thể áp dụng ngay:
Tình huống: Bạn đang ngập đầu với Hồ sơ A (cần nộp gấp). Sếp (Partner) nhắn tin giao thêm Việc B (nghiên cứu vấn đề mới) và muốn có kết quả ngay chiều nay.
❌ Cách trả lời sai (Cảm tính):
- “Dạ vâng anh, em sẽ cố gắng.” (Kết quả: Bạn làm hỏng cả hai việc vì không đủ thời gian).
- “Em đang bận làm hồ sơ A rồi, em không làm được đâu ạ.” (Kết quả: Sếp nghĩ bạn lười biếng hoặc không biết sắp xếp).
✅ Cách trả lời đúng (Đàm phán ngược bằng dữ liệu):
- “Dạ anh, em nhận thông tin việc B rồi ạ. Tuy nhiên, hiện tại em đang dồn toàn lực xử lý Hồ sơ A để kịp nộp Tòa trước 16h30 chiều nay theo chỉ đạo trước đó. Khối lượng việc B cần khoảng 3 tiếng nghiên cứu. Nếu em làm việc B ngay bây giờ, khả năng cao Hồ sơ A sẽ bị trễ hạn nộp. Anh cân nhắc giúp em: Mình nên ưu tiên hoàn thành Hồ sơ A trước, hay tạm dừng A để xử lý B ạ? Em sẽ theo quyết định của anh.”
Tại sao cách này hiệu quả?
- Bạn không từ chối, bạn đang xin ý kiến chỉ đạo.
- Bạn cung cấp hệ quả rõ ràng (Làm B sẽ hỏng A).
- Bạn đẩy “quả bóng trách nhiệm” về lại chân Sếp. Sếp buộc phải chọn cái quan trọng hơn. 90% trường hợp, Sếp sẽ bảo bạn: “Thôi làm xong A đi rồi tính tiếp”.
Giải pháp: Thay thế “Cảm tính” bằng “Hệ thống dữ liệu”
Để thực hiện màn “đàm phán ngược” ở trên một cách thuyết phục nhất, lời nói thôi là chưa đủ. Bạn cần bằng chứng. Sẽ rất khó để Sếp tin bạn bận nếu bạn không cho họ thấy bạn đang làm gì.
1. Trực quan hóa “Gánh nặng” công việc
Đừng để danh sách việc cần làm nằm trong đầu bạn hay một cuốn sổ tay cá nhân. Hãy đưa nó lên một hệ thống quản lý công việc chung (như phần mềm Optimi Work).
Hãy tưởng tượng khi Sếp định giao việc, bạn chỉ cần mở Dashboard cá nhân trên phần mềm:
- Đang xử lý: 15 đầu việc.
- Hạn chót hôm nay: 3 hồ sơ.
- Trạng thái: Quá tải (Overload).
Khi những con số này hiện ra trực quan, Sếp hay Đồng nghiệp sẽ tự động chùn bước hoặc điều chỉnh yêu cầu mà không cần bạn phải giải thích nhiều lời. Công cụ lúc này đóng vai trò là “tấm khiên” bảo vệ bạn.
2. Thiết lập “Một nguồn dữ liệu duy nhất” (Single Source of Truth)
Hãy kiên quyết chuyển đổi thói quen làm việc từ Zalo/Email sang hệ thống quản lý tập trung.
- Mọi yêu cầu phải được tạo thành Task (Đầu việc) trên hệ thống.
- Quy định rõ ràng: “Em sẽ xử lý các công việc có trên hệ thống theo thứ tự deadline. Các yêu cầu qua tin nhắn trôi nổi sẽ được xếp sau.”
Điều này giúp bạn tránh được tình trạng bị “nhảy dù” – những việc không tên chen ngang vào luồng công việc chính.
Kết luận
Bạn là một Chuyên viên pháp lý, một người thực thi dự án (Project Executor), không phải là một “thư ký chạy việc” hay “bảo mẫu” cho cảm xúc của người khác.
Việc từ chối hay trì hoãn một yêu cầu không làm bạn bớt chuyên nghiệp đi. Ngược lại, việc dám nói “Không” với những thứ vụn vặt để bảo vệ sự toàn vẹn cho những hồ sơ quan trọng mới chính là đỉnh cao của sự chuyên nghiệp.
Đừng để mình trôi theo dòng nước lũ của những yêu cầu cảm tính. Hãy bắt đầu xây dựng “đê chắn” cho mình bằng tư duy sắp xếp ưu tiên và những công cụ quản lý thông minh ngay từ hôm nay.